मधुबनको माटोमा हुर्किएकी
मिथिलाकी छोरी म।
तिमी परदेशी -
मैले मागिनँ,
मैले रोजिनँ,
मेरो प्रेम थिएन,
म जितिएकी थिएँ,
धनुषवाणको पुरुषार्थमा;
म मात्र पुरस्कार बनेँ,
विजेताको, विजेताहरूका कुलको।

बारीका फूल -
माटोको सुगन्ध,
माटोसँगै हुर्केका सपना छाडेर,
आफ्नै बगैँचाबाट टाढा–टाढा,
म दुलही भएर आएकी थिएँ -
मर्यादा पुरुषोत्तम राम,
तिम्रो विदेशी राजमहलमा।
तिम्रो साथले मलाई
वनवासको एकान्त दियो,
अपहरणको अँध्यारोमा बाँधेर
रावणको बगैँचा पुर्‍यायो।

त्यसपछि -
युद्धको गाथा,
हतियारको गर्जन,
वीरहरूको कथा।
तिमी युद्ध जितेर
फर्कियौ सिंहासनमा;
मलाई कुरेर बसिरहेका थिए
पुरुषसत्ताका शंकालु प्रश्न -
“के सीताले आफ्नो सतित्व
बचाएर राखी होली त?”
अग्निपरीक्षामा भष्म भएर
मैले साबित गर्नुपर्‍यो -
“म पवित्र छु!”

तिमीले त -
शंकाको आगोमा जलेर
मलाई जंगलवासी बन्न
बाध्य पारेका थियौ।
तिमी, त्यो धोबी, पुरुष -
शंका र अपमानले थाकेर
गर्भमा दुई प्रश्न -
लव र कुश बोकेर
म फेरि एकपटक
प्रवासी बनेकी थिएँ।

जंगलमै जन्मिए लव र कुश,
माटो भित्रैबाट उम्रीएका नामहरू,
माटोको घर, माटोकै गन्ध,
माटोकै कोखबाट जन्मिए पनि
बुवा र देश -
दुवै नखुलेका आत्मा।

राम -
म तिमीलाई प्रश्न गर्छु;
तिमीले के कहिल्यै सोच्यौ -
रावणले अपहरण गर्दा मेरो आँसु कहाँ खसे?
मैले मात्र किन दिनुपर्‍यो -
तिमीलाई पवित्रताको प्रमाणपत्र?
लव र कुशलाई जन्मनासाथ -
किन राज्यविहीन बनाएका थियौ?
तिम्रो उत्तराधिकारी बन्न -
किन पितृवंशको कागज देखाउनुपर्ने?

म सीता,
म माटोकी छोरी,
अझै वनवासी, अझै प्रश्नवाची।
कहिले जनकपुर,
कहिले अयोध्या,
कहिले वनवास,
कहिले ऋषिको कुटी;
म कहिल्यै घरकी भइन।
कसरी प्रमाणित गरूँ -
म यही माटोकी छोरी?
कसरी देखाउँ तिमीलाई -
मेरो गर्भमा हुर्किएको पीडा?

मन्दिरका ढुङ्गामा त
म स्त्री-शक्ति हुँ,
लेख्छन् धर्मग्रन्थहरूमा -
सीता शुद्ध, सीता पवित्र,
सीता सहनशील;
देशकी छोरी - देवी - माता -
मेरो आँसुमा पवित्रता खोजिन्छ,
मेरो देशमा मेरै छोराहरूलाई
विदेशी लेखिन्छ?

राजाले प्रेम दिएन,
धर्मग्रन्थले न्याय दिएन,
आज कानुनले पनि ओठ टोक्यो।
कसरी बुझ्न सकिन्थ्यो -
देशको परिभाषा यति साँघुरो होला?
जन्म दिनुअघि थाहा हुँदैन -
मातृत्व एकदिन अपराध हुनेछ।

मायाले जन्मिएका - लव र कुशहरूलाई
नियमको कागजले अस्वीकृत गरिरहन्छ।
राम र धोबीहरूले लेखेका
संविधानका पानाले
अझै भनिरहन्छ -
“विदेशीकी श्रीमती।”
“अब जन्मने तिम्रा छोराहरू
उसैको देशका हुने भए।”