घरको मुलढोकाले -
रोक लगाइदिएको छ,
पुजाकोठामा, भान्साकोठामा,
सँधैभरी बस्ने घरमा -
छायाँले पनि पस्न नपाउने गरी,
छुने नहुने करार गरिदिएको छ।

आकाशमुनि भत्किएको गोठ,
चार दिन, पाँच रात
मेरो शरण।
न पहिलो उज्यालो,
न बादलभित्र अनुनय,
खानाको गन्ध टाढैबाट
भोको पेटले सम्झन्छ।

शरीरबाट बगेको
आफ्नै रगत -
आमा भन्छिन्:
“छोरी -
अब तिमी पवित्र रहेनौ,
पुजा नगर्नु - आगो, पानी नछुनु,
दही खानुहुँदैन - दूध चल्दैन,
रुख छुनुहुँदैन -फूल सुक्छन् रे,
पर सरेकी छेस - सबैबाट टाढै बसेस,
छोए, छायाँ परे देवता रिसाउलान।”

“किन?” - सोधिएका प्रश्नहरू
जवाफविहीन फर्कन्छन्।

मेरो रगतसँगै बग्छ
आमा-आमाका सम्झनाहरू,
थाकेका नारी आँखा,
कसैले भन्न नसकेको पीडा,
मेरो नारीपन -
शिष्टाचारको देवली चढेर,
रातविरातको हुरी, पशुचौपायासँग,
भय र चिसोपनको रात कट्छ।

सपनाभरि कोट्याइरहन्छु:
मेरो शरीर किन दोषको बोझ बन्नुपर्ने?
आकाशका ताराहरूले त
मलाई कहिल्यै अपवित्र भनेका छैनन्,
तर आँगनका देवताहरूका
अन्धा आँखाले मलाई -
सँधै “छायाँ” मा देख्छ।

झ्यालमा आएको चन्द्रमालाई -
घाँसको थुम्को, रगतको पैतालामा
मलिन मुस्कान टाँसी पर्खन्छु;
मलाई थाहा छ -
मेरो चार दिन सकिएपछि,
आँगनको ढोकाले फेरि -
मलाई भित्र बोलाउनेछ:
फूलको थुँगाभित्र -
शुद्धताको ढोंग छर्किनेछ।
अनि मैले -
देवी भएको अभिनय गर्नुपर्छ।

म माफी माग्न सक्दिन,
रगतको किनारमा सुतेको -
मेरो आफ्नै अस्तित्व छ,
कहिलेकाहीँ शब्दमा सन्तुलन,
कहिलेकाहीँ अश्रुमा उद्दण्ड,
कहिलेकाहीँ जलाउन मन लाग्छ
घरका आँखा ढाकिएका झ्यालहरू।
तर उही भित्ताभित्र मेरो आत्मा
परम्पराको डरले फेरि मौन बस्छ।

आमा भन्छिन् -
“छोरी, यो वंशको रीत हो,
यसलाई तोड्न मिल्दैन।”
मेरो शरीरको रगतले
जीवनलाई उब्जाइरहेको छ,
तर समाजले त्यसैलाई
अशुद्धताको नामपत्र भिराइदिन्छ।

के म कहिल्यै पवित्र हुन सक्दिनँ?
के पवित्रता पुरुषको मौन छायामात्र हो?

मलाई थाहा छ -
मभित्र उम्लिरहेको असन्तोष
आँगनका तुलसीको बोटले पनि सुन्छ,
झ्यालको सिसामा टाँसिएको
धुलोले पनि महसुस गर्छ।

मेरो मौनताको बाँध फुट्यो भने
के यी भित्ताहरू आफैं ढल्ने छन्?
यदि मेरो आँखा खुल्यो भने
के देवता मेरो विरुद्ध होइन,
मेरो पक्षमा उठ्नेछन्?

चार दिनपछि -
देवीको अभिनयमा फर्कनुपर्छ भन्ने
आवश्यकताभन्दा पर:
म त एउटा सत्य मात्र देख्छु -
मेरो रगत आफैंमा पूजा हो,
मेरो श्वास आफैंमा मन्त्र हो,
मेरो अस्तित्व आफैंमा देवत्व हो।

नानाथरी नाम राखेर सक्दैनौ,
नानाथरी नियमले बाँध्न सक्दैनौ।